scouting
reuzenrad

2

algemene toelichting en materialen

Het scouting reuzenrad is een bouwwerk waar je als groep wel even de tijd voor moet nemen, maar als het eenmaal staat en in bedrijf is trekt het de aandacht en willen kinderen er graag een paar rondjes in meedraaien. Er kunnen vier kinderen tegelijk in het rad. De aandrijving is eenvoudig; Het "grondpersoneel" trekt gewoon aan de spaken van het rad. Bij het in- en uitstappen moet het "grondpersoneel" het rad wel goed vasthouden!!!
De uitleg van de bouw wordt geïllustreerd met foto´s van een modelbouw exemplaar.

Het rad vraagt de meeste tijd van de constructie. Er zitten veel (32) sjorringen in.

In hoofdlijn bestaat het uit twee raamwerken die de spaken van het rad vormen. De onderdelen van het raamwerk zijn de spaakliggers [A], dwarsliggers [B] en diagonalen [C]. De raamwerken worden bij het draaipunt met elkaar verbonden en aan de buitenkant verbonden door schoren [D]. Door het hart van het rad komt de as [E] en aan de buitenste dwarsliggers hangen de stoeltjes [F].

Het rad wordt opgehangen in een juk dat uit twee delen bestaat.
Elk jukdeel heeft jukpalen [G] en een schoorpaal [H]. Verder krijgen de jukdelen een zware scheerlijn en een takel om de as van het rad te hijsen.

Het pionierhout - dikte
Het rad wordt is samengesteld als vakwerkconstructie, allemaal driehoeken die aan elkaar zitten. Daardoor is het mogelijk om dun rondhout met de handelsnaam spar te gebruiken. Een spar heeft een dunne top (de top van de boom) en het aardeind is circa 100 mm. De handelsnaam spar zegt echter niets over de soort boom; Het kan zowel naald- als loofhout zijn. Zuiderzee/IJsselmeervissers noemen het staken en gebruikten dit hout om hun (staande want) netten in de zeebodem vast te zetten. Meestal was dit essenhout. Bij de uitvoering van de Zuiderzeewerken werden sparren in de ondiepe zee geplaatst om onder andere het tracé van de aan te leggen polderdijken aan te geven. Het is uit de kennis van deze toepassing voortgekomen dat de scouts uit Nijkerk, die het eerste rad hebben gebouwd, naaldhout sparren voor het rad hebben gebruikt. Voor gebruik als pionierhout zal de dunne top afgezaagd worden. Het aan te raden, om tenminste voor de spaakliggers, redelijk vers en daarmee nog buigzaam hout te gebruiken. Een heel belangrijk voordeel van het gebruik van sparren voor het rad is dat de constructie niet zo zwaar wordt.

Voor de as en het juk wordt dikker rondhout gebruikt met de handelsnaam juffer. Een juffer heeft een doorsnee van 70/80 - 130/140mm. Het pionierhout bij scoutinggroepen wordt veelal samengesteld uit juffers met verschillende lengten.

Het pionierhout - lengte
A   8x 5,00 m   spaakliggers
B   8x 1,50 m   dwarsliggers
C   4x 3,00 m   diagonalen
D   8x 3,75 m   schoren
E   1x 5,00 m   as
F   4x 0,60 m   plank voor stoeltjes
G   4x 5,00 m   jukpalen
H   2x 4,00 m   schoorpalen (tot max. 7,00 m)

Touw
Voor de sjorringen in het rad kun je het beste touw van natuurlijke vezels gebruiken, zoals manilla, sisal of hennep. Als een reuzenrad een hele dag in gebruik is, komt er door de vele bewegingen in het rad speling in de sjorringen. Door de sjorringen nat te maken krimpt het touw en knipt weer strak om het hout. Bij kunststof touw heeft nat maken geen effect; Komt een sjorring los, dan zit er niets anders op dan deze opnieuw te leggen. Voor de sjorringen in een rad (gemaakt van dunne sparren) is touw van 8 mm aan te bevelen. Het is echter ook heel goed te doen met driedraadssisal paktouw. Wel moet je dan meer slagen in de sjorring maken om een met 8 mm touw vergelijkbare sterkte te realiseren.

Voor de grotere sjorringen in het juk en om de as aan het juk te bevestigen gebruik je 10 mm touw. Touw van natuurlijke vezels kun je ook hier zo nodig nat maken om de sjorring te krimpen. Maar hier heb je ook de mogelijkheid om een los komende sjorring met houten spieën (wiggen) vast te slaan.

Aan elk jukdeel komen twee lange touwen waarmee het jukdeel eerst omhoog wordt getrokken en daarna als scheerlijn het juk overeind houdt. Gebruik hiervoor touw van 12 mm of dikker. De dikte is vooral fijn om het goed in de hand te houden.

Aan elk jukdeel wordt een takel gehangen waarmee het rad aan de as wordt opgehesen. Gebruik hiervoor 10 mm touw met de daarbij behorende katrollen.

Ringen
Om de ophangtouwen van de stoeltjes soepel om de dwarsliggers te laten draaien worden ze met stalen ringen aan de dwarsliggers bevestigd. Het zijn gelaste stalen ringen die ruim om de dwarsliggers moeten vallen. Een goed alternatief is om zelf grommers te maken van touw. Gebruik daarvoor dan geslagen touw dat is gemaakt van stugge en gladde kunststofdraden.

© theo